Kabusname Kitap Alıntıları – Keykavus

Söz insana perdedir, ne zaman konuşursa perde yırtılır, içindeki aşikâr olur: Kişi midir, yoksa değil mi?

Eğer yüreğine merhemle iyileştirilmesi mümkün olmayan bir yara açılmasını istemiyorsan, cahillerle söyleşme.

Cahil Övgüsü
Beni bir cahil kişi övüyor. Bana bundan beter horluk ne olabilir? Ben nasıl bir iş işlemiş olayım ki cahil bir kişi beğenmiş olsun?
Şimdi malûm oldu ki ben henüz cahilmişim, cahillerin beğeneceği işi işledim. Çünkü bir cahili ancak bir başka cahil över.

Eğer yüreğine merhemle iyileştirilmesi mümkün olmayan bir yara açılmasını istemiyorsan, cahillerle söyleşme.

Kisi olana sözünün doğruluğla tanımaktan daha büyük şeref yoktur.

Demişlerdir ki,susmak ikinci sağlıktır. Çünkü çok kişi sağ yürürken, sözü yüzünden hasta olur.Az söylemek ve öz söylemek akıl nişanıdır.

Allah’ı bilmek istersen önce kendini bil. Çünkü ancak kendini bilen Allah’ı bilir. Bu sözle anlatılmak istenen şudur ki; sen bilinensin, O bilicidir. Yani sen nakışsın, O Nakkaştır. Nakkaş kendi nakşının kemâlini, çizmeye el verişli olmayan yere çizmez. Bu, mumla taş örneğine benzer. Taş elverişli olmadığı için kimse ona mühür basmaz, ama mum elverişlidir. Yüzükte ne türlü nakış varsa, olduğu gibi mumun üzerine o nakşı çizer. Bu sebeple bir sultan, yüzüğüyle bir parça mumun üzerine mühür bassa, ona sultan yüzüğüdür demezler, ama bu sultanın mührüdür derler.

Şöyle ki,eğer hayâdan sana yarar olduğunu görürsen utanmak vaciptir.Yok,eğer zararının dokunacağını görürsen utanma.

Bir de öfkelenenlerden olma.Nitekim ‘Ahmak kişiye verilecek cevap susmaktır.’derler.

Allah, kudretiyle yüzüğünün taşındaki nakşın kemalini insanin vücudunda nakşetti ki,insan her an o nakşı görsün ve nakkaşı bilsin.’Bu nasıl bir nakıştır?’ de,ama’O nakkaş nasıl bir nakkaştır?’deme.

Her sevincin kaygısı, her kaygının da bir sevinci vardır.

Çorak yerde tohum nasıl boşa giderse nankör kişide de iyilik öyle boşa gider.

Yaşadığı sürece zaman, insanın ayak bağıdır. Öyleyse gafil olma, bu bağ her zaman bağlı kalmayacak.

Eğer yüreğine merhemle iyileştirilmesi mümkün olmayan bir yara açılmasını istemiyorsan, cahillerle söyleşme.

Bilginle gururlanma, ne zaman sana bir işi düşse, akıllı bir kişiye danışmadıkça o işi işleme.

İki gözle görmek bir gözle görmekten daha iyidir.

Çorak yere tohum ekme ve ağaç dikme. Çünkü ürün vermez.Yani nankör kişiye iyilik etme. Çorak yerde tohum nasıl boşa giderse, nankör kişide de iyilik öyle boşa gider.

Böyüklük mərifət və bilikdədir, haralı və kimlərdən olmaqda deyildir.

Eğer yüreğine merhemle iyileştirilmesi mümkün olmayan bir yara açılmasını istemiyorsan, cahillerle söyleşme.

Hangi işi yaparsan tembel davranma. Tembellikten utan. Tembellik bahtsızlığın başıdır. Her işe emek ver. Emek verilen işin sonu tembellikten iyi olur. Çünkü emek vermekle elde edilen ne kadar çok olursa, tembellikte o kadar eksilir. Yazık değil mi, bir anlık emek yüzünden elde edilecek şeyi tembellik yüzünden yitiresin.

Öyleyse geri durmak akıllıca bir işi değildir: yoksa muhtaç olarak yaşarsın. Bilmiş ol ki, muhtaç olduktan sonra, ”Ah n’olaydı emek çekseydim, tembellik etmeseydim ” deyip pişman olmanın yararı olmayacaktır. kusursuz dost arama.

İnsanlar çox sevdikləri haqqında çox danışmağı sevərlər.

Heyvanların ən gözəli isə atdır.

Deməli, Haqq-Taala heç bir şeyi hikmətsiz yaratmamışdır.

Həyatı arzu etdiyi kimi keçməyən adam nə üçün özünü diri hesab edir?

“Ey oğul!
“Bilmiş ol ki; hüner, cevherden (servetten) yeğdir. Öyleyse, cevher arttırma; hüner arttırmaya çalış! Çünkü hünersiz kişinin kimseye, belki kendisine de yararı dokunmaz.
Çalış ki, eğer soydan gelme cevherin yoksa, sonradan elde edilmiş hünerin olsun.”

Ey oğul, bil ki, böyük Yaradan bu dünyanı məqsədlə yaratmış, hədərə yaratmamışdır, onu ədalət və hikmət əsasında qurmuşdur, çünki o, varlığın yoxluqdan, xeyrin şərdən, bolluğun qıtlıqdan, gözəlliyin eybəcərlikdən daha yaxşı olduğunu bilirdi.

Ey oğul eğer kızın olursa onu namuslu bir süt nineye emanet et ve büyüyünceye kadar iyi bak. Büyüdüğü zaman onu bir muallime ver, Kur’an okumak, namaz kılmak, oruç tutmak gibi bilinmesi gerekenleri, farzdan ve sünnetten öğretsin. Ama yazıcılık öğretmesin ki maksudunu kime isterse kendi yazısıyla anlatmasın. İyice büyüyünce onu hemen kocaya vermeye çalış. Kızın olmaması yeğdir, ama olunca ya erde gerek ya yerde, demişlerdir. Nitekim şeriat beyi Muhammed Mustafa buyurur ki, defnü’l-benati mine’l-mekrümati, yani kız evlatları gömmek, ya er koynunda ya da yer koynunda, hürmetli işlerden birisidir. Ama kızın evinde olduğuna göre ondan şefkat nazarını eksik etme. Çünkü kız evlât babasının ve anasının esiri olur. Erkek evlât gibi olmaz

Əgər sən nadana qəlbinin gözü ilə baxıb, ağlının nəzəri ilə diqqət yetirsən onun xoşa gəlməz hərəkətlərini görərsən və bilərsən ki, nələri etmək lazım deyildir. İskəndər demişdir: Mən xeyri yalnız dostlardan deyil, düşmənlərdən də götürürəm. Məndən çirkin bir xəta baş verdikdə, dostlar dpstluq xatirinə onu ört-basdır edirlər ki, mən bilməyim, düşmənlər isə əksinə, düşmənçilik üzündən açıb deyirlər, mən də ondan xəbərdar olub, həmin pis işi bir daha təkrar etmirəm. Deməli mən bu xeyri dostdan deyil, düşməndən görmüş oluram .

Birinə kömək edib ona hörmət qazandırmaq istəyirsənsə, bunu vəzifəyə gətirmədən də var-dövlət və ad verməklə etmək olar. Ona layiq olmadığı işi verib öz nadanlığını büruzə verməkdənsə, belə etmək daha yaxşıdır.

Eşq xəstəliyi ara vermədən oruc tutmaq, ağır yük daşımaq, uzun səfər etmək, həmişə işləmək, həddindən artıq kefə aludə olmaq kimi bir şeydir. Lakin əgər görüşü sənə zövq verən birini sevirsənsə, bunu rəva bilirəm.

Əgər bir vaxt birindən xoşun gəlsə, ürəyinə salıb onun haqqında fikirləşmə. Həmişə qəlbinə eşqə qalib gəlməyi öyrət. Heç zaman şəhvət əsiri olub iztirab çəkmə. Bu, ağıllı adamların işi deyil.

Ürəyə hökm etmək çətin işdir.

Kimin təbiəti zərif olmasa, o, aşiq də ola bilməz. Eşq təbiətin zərifliyindən doğur. Zəriflikdən doğan hər şey isə, şübhəsiz, zərif olar. Odur ki, deyiblər: Təbiət zərif olduqda, məlum şeydir ki, o, zərif təbiətə qoşulmağa meyl göstərəcəkdir .

Ədalətli ol ki, ədalət məhkəməsinə işin düşməsin.

Pis adətlərdən qaç və ziyankar olma. Ziyankarlığın səmərəsi məhrumiyyət, məhrumiyyətin meyvəsi ehtiyac, ehtiyacın bəhrəsi alçalmaq olar.

Ümidsizlik baş verdikdə ümidini itirmə, çünki ümidsizlik ümidlə, ümid ümidsizliklə bağlıdır.

Qəm və sevincini yalnız o adama de ki, qəminə qəmlənib, şadlığına şadlansın. Qəm və şadlığını adamlar içində büruzə vermə, hər yaxşı və pis şey üçün tez şadlanıb, tez kədərlənmə. Belə iş uşaqlara yaraşar. Çalış hər xırda şey üstündə özündən çıxma. Böyük adamlar hər doğru və yalan üstündə öz yerlərindən oynamazlar.

Başqalarının yanında nəsihət məzəmmətə bərabərdir.

Ayıq ol ki, vaxtı əldən verməyəsən, çünki vaxt keçicidir. Keçici şeyin isə əvvəli və sonu olar.

Əbədilik müvəqqətilikdən üstündür. Əbədiliyi isə yalnız bu dünyada qazanmaq olar.

Padişah çocukları doğar doğmaz siyaset ilminin elinden tutup gelir..

Diş arasından çıkan et ile karın doğmaz..

çünkü bir cahili ancak bir başka cahil över.

sıradan kişilerin katında övülen, ileri gelenlere maskara olur.

Lakin iyiliğe yarayan şeylerden utanmak iyi değildir, utanma. Çünkü kişinin utanması yüzünden nice amaçlardan geri kaldığı çok olur.

Eğer alçak bir kişide hüner görürsen öğrenmeye çalış. ‘Bunun gibi alçak kişiden bir şey mi öğrenebilirim?’ diyerek utanma.

Nitekim ‘Ahmak kişiye verilecek cevap susmaktır.’

Çünkü her sevincin kaygısı, her kaygının da bir sevinci vardır.

Benden çevirme yüzünü bir kez günah için
Adem günah etti ben adem değil miyim?

Eğer yüreğine merhemle iyileştirilmesi mümkün olmayan bir yara açılmasını istemiyorsan, cahillerle söyleşme

Dostsuz olma. Her kim dostlarının işiyle ilgilenirse, dostları da onun işiyle ilgilenirler. Eğer o ilgilenmezse dostlar da ilgilenmezler. Öyleyse dostunun işini düşünüp ilgilenmeyen kişiye hiç kimse dost olmaz. Her an bir dost edinmeyi âdet haline getir, tâ ki dostların çok olsun. Çünkü çok dost arasında kişinin birçok ayıpları örtülür ve çok hüneri açılır. Bundan dolayı kişinin dostunun çok olması gerekir. Ama yeni dost tutunca eski dostlarından da yüzünü çevirme.

Kusursuz dost arama.

Ey oğul!

Bilgisiz kişiyi, marifetsiz insanı, insan yerine sayma, bilgisiz ve marifetsiz kişiyle arkadaş olup birlikte oturma, hele kendini âlim sayan bilgisiz cahil ile Bilgisizlikle ve cahille sohbet etme, iyi kişilerle sohbet et. Çünkü, iyilerin sohbeti yüzünden senin de adın iyi olur.

Görmez misin ki, şırlağan bir yağdır, aslı susamdır, ne zaman gülle hem sohbet olur, artık ona susam yağı ya da şırlağan demezler, gül yağı derler, eğer menekşeyle hem sohbet olursa menekşe yağıdır derler.

O iyi adlıların sohbetlerinin bereketi yüzünden, kırk gün onlarla düşüp kalkınca, susam ve şırlağan adı unutuldu, gül ve menekşe adı anıldı. Onun için Peygamberimiz buyurur: Her kim bir kavimle kırk gün düşüp kalkarsa onlardan olur.

Kendi bildiğine gitme.

Seni akıllı kişiler övsün, cahil kişiler övmesin. Çünkü akıllılar ileri gelenlerdir, cahiller ayak takımıdır. Bu iki grup birbirinin zıttıdır. Akıllının bilgilice işini cahil beğenmese gerek, cahilin bilgisizce işini akıllı zaten hiç beğenmez. Çünkü akıllı olan kendi mizacına uygun olarak bilgilice iş görür, seni onun için beğenir; cahil de kendi mizacına uygun olarak iş görür, seni onun için över.

Gayet alçakgönüllü ol, burnu büyük olma. Okumaktan üşenme, ne okursan ezberlemek ve ezberini tekrarlamak ardınca ol. Meraklı ol, sözü gözle ki nereden gelir, nereye gider. Alimleri sev ve daima ilim ehline yakınlaş, onların katında hürmetli ol, edepsiz olma. İlim öğrenmekte hırslı ol, unutkan olma. Ama üstadına ve her iyilik gördüğüne karşı haktanır ol.

Şimdi bilmiş ol ki her kim ki doğdu, ölecektir. Ve her kim ki cihana geldi, gidecektir.

İhtiyacı olan birisi senin yanına gelecek olsa, onun için çalış, çabala; emeğini ondan esirgeme. Bu insan, düşmanın veya seni çekemeyen biri olsa da, farklı davranma. Ola ki o düşmanlık dostluğa dönüşe.

Şehadet sözü, batıl şeylerden Allah’a sığınmaktır. Namaz o kabullenişin hakikatini kulluğunda kaim olmaktır. Oruç tutmak da, o kabullenişin ve kulluğun hakikatini Allah’a bildirmektir. Mademki Allah’a Kulunum dedin, öyleyse o kullukta sağlam durmak gerek.

İnsanların bir âdeti vardır, değerli bir malları olursa, onu değerli birine vermek için saklarlar. İşte benim bu dünyadan elde ettiklerimin en değerlisi bu öğütlerdir ve en değerli kimsem de sensin. 

Beni cahil bir kişi övüyor. Bana bundan beter horluk ne olabilir?
Ben nasıl bir iş işlemiş olayım ki cahil kişi beğenmiş olsun?

Şimdi malum oldu ki ben henüz cahilmişim, cahillerin beğeneceği işi işledim. Çünkü bir cahili ancak başka bir cahil över.

– (…) Beni bir cahil kişi övüyor!
Bana bundan beter horluk ne olabilir?
Ben nasıl bir iş işlemiş olayım ki cahil bir kişi beğenmiş olsun?
Şimdi malûm oldu ki, ben henüz cahilmişim, cahillerin beğeneceği işi işledim.
Çünkü bir cahili ancak bir başka cahil över

“Ey oğul!
İsraf, ihtiyaca değil boşa harcanan şeydir.
İsraf yalnız parada değil; sözde, sohbette, yemekte, her işte kötüdür.
İsraf teni eritir, canı daraltır ve diri insanı öldürür.
Kandilin yağı ölçülü olursa idareli yanar, çok konursa alev fitile boğulur ve söner.”

İşdir, əgər bir vaxt birindən xoşun gəlsə, ürəyinə salıb onun haqqında fikirləşmə, həmişə qəlbinə eşqə qalib gəlməyi öyrət..
Aşiqliq şirin də olsa başdan ayağa məşəqqət, ürək ağrısı, iztirab və əziyyətdir.

..İnsanlar peşman olduqları işlərdən nə üçün birdə peşman olsunlar?

..Həyatı arzu etdiyi kimi keçməyən adam nə üçün özünü diri hesab edir?

Ümidsizlik baş verdikdə ümidini itirmə, çünki ümidsizlik ümidlə, ümid ümidsizliklə bağlıdır.

Sahip Kâfi denilen bir bey vardı. Bir gün nedimleri ve yazıcılarıyla oturmuş yemek yiyordu. Bir kişinin kaşığında bir kıl
gördü, dedi ki:
-O kılı lokmandan al.
O kişi elindeki lokmayı bıraktı ve kalkıp gitti. Oturanlar şaşırdılar, Sahip o kişiyi geri getirtti.
– Niçin kalkıp gittin, diye sordu.
O kişi dedi ki:
-Ben lokmadaki kılı gören kişinin yemeğini niçin yiyeyim?
Bunun üzerine Sahip’in yüzü kızardı.

Beni bir cahil kişi övüyor. Bana bundan beter horluk ne olabilir? Ben nasıl bir iş işlemiş olayım ki cahil bir kişi beğenmiş olsun? O cahilin beğendiği nice bilgisizce iş işlediğimi bileydim, tövbe ederdim artık onun gibi iş işlemezdim. Şimdi malûm oldu ki ben henüz cahilmişim, cahillerin beğeneceği işi işledim. Çünkü bir cahili ancak bir başka cahil över.

Eğer düşmanının sırrını bilmesini istemiyorsan, dostuna da sırrını söyleme.

Şimdi bilmiş ol ki her kim ki doğdu, ölecektir
Ve her kim ki cihana geldi, gidecektir.

Hüner, ten güheridir; ten güheri asıl güherinden yeğdir. (Güher: inci)

Hikmet nimetin eseridir; hikmet de bir nimettir.

Çalışkan olmak bir erdemdir.

Başkasının uygunsuz sözüyle hareket etme.