Bədən Dili Kitap Alıntıları – Joe Navarro

Görüyorsun ama gözlemlemiyorsun.
Dr. Watson

İnsanoğlunun aya çıkmasını sağlayan neokortekstir.

Konuşma esnasında ellerinizi göremedikleri takdirde insanlar size şüpheyle yaklaşabilir. Bu nedenle yüz yüze bir konuşma yaparken her zaman ellerinizi görünür bir yerde tutun.

Sürüyü kendinden uzakta tutmak istiyorsan, delinin teki gibi davranmalısın.

Gelecekteki davranışlarımızın en açık göstergesi, geçmişteki davranışlarımızdır.

Burada her şey duruşunuzla ilgili, nasıl göründüğünüzle. Bir an için bile olsa zayıf bir görüntü sergilememelisiniz.

“gelecekteki davranışlarımızın en açık göstergesi, geçmişteki davranışlarımızdır.”

Əllərin tərləməsi təkcə həddən artıq isti olanda yox,eyni zamanda gərgin və stress altında olanda da baş verir.Əlləri tərli olan biri ilə kontakta girərkən onun stresli olduğunu zənn edə bilərsiniz (çünki limbik oyanma tərləməyə səbəb olur).Əllərin tərlidirsə,yalan danışırsan məntiqinə inanan adamlar var.Təxminən dünya əhalisinin beş faizi artıqlaması ilə tərləyir və xroniki tərləmə ovucları nəmli hala gətirir ( bu əlamət tibbdə hiperhidroz kimi adlanır).Tərli ovuclar aldatma əlaməti deyil; onlar,sadəcə,stress,bəzi hallarda genetik pozğunluğun göstəricisidir.

Latın Amerikasında abrazo (qısa qucaqlaşma) kişilər arasında mədəniyyətin bir parçasıdır.Bu Səndən xoşum gəlir demənin bir yoludur.Abrazo zamanı sinələr bir-birinə birləşir,qollar isə qarşınızdakı şəxsin kürəyinə sarılır.

Əgər Bilmirəm deyərkən iki çiyin də qulaqlara qədər qalxırsa,hər şey qaydasındadır.Hərgah qarşınızdakı şəxsin çiyinləri qismən qalxırsa,yaxud çiyinlərin biri qalxırsa,həmin individualın dedikləri ilə limbik beyinin həmfikir olmaması və ya onun söylədiklərinin ikibaşlı (yaxud fırıldaq) olması ehtimalları çox böyükdür.

Yaponların və müasir dövrdə azalmaqda olsa belə,çinlilərin hörmət və ehtiram əlaməti olaraq baş əydiklərinə diqqət yetirin.Biz başımızı önə əyəndə və ya koutou vəziyyətinə keçəndə başlıca olaraq gövdəmizi əyməklə itaətimizi və ya daha aşağı statusa malik olduğumuzu göstəririk.
Koutou (kowtow) – Çin mədəniyyətinə aid olan sözdür.Burada və bundan sonra bütün kitab boyunca bu kəlmə əsl mənası olan dizlərini yerə qoyaraq baş əymək deyil, qurşaqdan əyilmə mənasında işlədilib.

Boyun bölgesinin havalandırılması stres ve duygusal rahatsızlık durumundan kurtulmaya yönelik bir davranıştır.

Boyun çukuruna dokunulması güvensizlik, rahatsızlık, korku ya da endişe hislerini yatıştırır. Boyundaki bir gerdanlık ile oynamak da çoğu zaman aynı amaca hizmet eder.

Sözel olmayan evrensel davranışları ne kadar iyi tanımlayıp yorumlayabilirseniz, etrafınızdaki insanların düşünce, duygu ve niyetlerini de aynı ölçüde etkili bir şekilde değerlendirebilirsiniz.

Sorun birçok insanın yaşamları boyunca bakmasına rağmen tam olarak görememesidir. Ya da kılı kırk yaran ünlü İngiliz dedektif Sherlock Holmes’un ortağı Dr. Watson’a dediği gibi: Görüyorsun ama gözlemleyemiyorsun.

Sözel olmayan iletişim aynı zamanda kişinin gerçek düşüncelerini, hislerini ve niyetlerini de açığa çıkarabilir.

Sorğu-suala çəkilərkən narahat olan insanlar ( məs,cinayət dindirmələrindəki şübhəlilər,valideynləri ilə arası yaxşı olmayan uşaqlar və ya nalayiq davranışına görə sorğuya çəkilən işçi kimi ) çox vaxt müsahibə boyunca soyuğdan şikayətlənirlər.Bunun təsirlərindən biri qanın əzalarımızın iri hissəsinə doğru yönləndirilməsi,dəridən isə uzaqlaşdırılmasıdır.Qan bu həyati əhəmiyyət kəsb edən zonalara doğru istiqamətləndikcə bəzi insanlar normal dəri rənglərini itirir və ağappaq görünürlər.Qan vücudumuzu isitməyin əsas mənbəyi olduğu üçün onun dəridən uzaqlaşaraq daha dərin əzələlərə doğru yönəlməsi bədənin xarici təbəqəsinin soyumasına səbəb olur.
Nə vaxtsa masa arxasında mübahisə edərkən niyə mədənizin ağrımağa başladığını bilmək istəmisinizmi ? Üzgün olarkən həzm sistemimiz düzgün həzmə kifayət edəcək qana malik olmur.Üzgünlük qanın istiqamətini həzm sistemindən ayıraraq ürəyinizə və aşağı ətraf əzələlərinə (xüsusilə qıçlara) göndərir.

Dezmond Morrisə görə,alimlər təxminən 40 yeriş tərzi müəyyən ediblər.Necə yeriməyimiz çox vaxt əhvalımızdan və davranışlarımızdan xəbər verir.Necə yeriməyimiz çox vaxt əhvalımızdan və davranışlarımızdan xəbər verir.Biz qıvraq şəkildə və aram-aram çaşqın vəziyyətdə yeriyə bilərik.Gəzişə,özündən razı şəkildə,rahatcasına,ağır-ağır yeriyə,axsaya,ayağını sürüyə,tələsik və s. belə gəzinə bilərik.Normalda şən və ünsiyyətcil olan şəxs sevdiyi birinin yaralandığını eşitdikdə qəflətən öz yeriş tərzini dəyişə bilər.

Ayaqlarını bir-birinin üstünə aşırma ətrafınızdakı şəxslə özünüzü nə qədər rahat hiss etdiyinizin çox dəqiq göstəricisidir.Adətən,özümüzü rahat hiss edərkən ayaqlarımızı bu cür saxlayırıq.Xoşlamadığımız birinin gəlməsi ilə ayaqlarımız da normal vəziyyətinə qayıdıcaqdır.Həmçinin başqalarının yanında ayaqlarımızı aşırmağımız əminliyimizdən xəbər verir ( əminlik rahatlıqdan doğur).
İnsanlar qarşı-qarşıya əyləşərkən digərinin üzərinə aşırdığı ayağının istiqaməti böyük əhəmiyyət kəsb edir.Əgər həmin şəxslər müsbət əhvali-ruhiyyədə olsalar,aşırılan qıçlardan üstdə olanı digərinə doğru yönələcək.Əgər birinci şəxs həmsöhbətinin açdığı mövzunu xoşlamırsa,qıçlarının vəziyyəti dəyişəcək,belə ki,onun ombası aralarında sanki maneəyə çevriləcək.

Gözlerin aşağı dikilmesi, kişinin bir duygu ya da düşünceyle meşgul olduğunu, içsel bir konuşma sürdürdüğünü ya da uysal tutumunu gösteriyor olabilir.

Konuşma esnasında uzaklara bakmaya başladığımızda bunu bir konu üzerinde daha net bir şekilde düşünmek ve konuşmakta olduğumuz insana bakarak dikkatimizi dağıtmamak için yaparız.

İki qarşılıqlı ünsiyyətdə olan insana yaxınlaşdığınızı zənn edin.Bunlar sizin əvvəl görüdüyünüz şəxslərdir və sizdə müzakirəyə qoşulmaq istəyirsiniz.Əgər onlar gövdələri ilə birgə,gövdələri ilədə sizi qebul edirlərsə,onda salamlaşma tam həqiqidir.Yox,əgər ayaqlarını sizinlə görüşmək üçün hərəkət etdirmir,əksinə,təkcə ombalarını döndürərək salamlaşırlarsa,onları ikilikdə qoymağınız məsləhətdir.
Biri ilə söhbət edərkən onun tədricən və ya birdən-birə ayaqlarını sizdən başqa istiqamətə yönətdiyini görürsünüzsə,bu,hərəkətə keçməyiniz üçün bir işarə olmalıdır.Bəzən bu həmin şəxsin görüşə gecikməsindən xəbər verə bilər o,həqiqətən getməlidir,digər hallarda isə şəxsin sizinlə eyni mühitdə olmaq istəməməsinin göstəricisidir.
Ayaq uclarının biri söhbət zamanı başqa istiqamətə yönələrsə,bu həmin şəxsin getməli olduğunun (eynilə həmin istiqamətə) işarətidir.

Sakitləşdirici davranışın növləri :
1.Boyunla bağlı davranışlar
2.Üzlə bağlı davranışlar
3.Səslə bağlı davranışlar
4.Həddən artıq əsnəmək
5.Qıç təmizləmə
6.Ventilyator (havalandırma)
7.Özünü qucaqlamaq

Qadınlarda boyun batığını qapamaq güvənsizlik,emosional diskomfort,qorxu və narahatlıqdan xəbər verən sakitləşdirici davranışdır.Boyunbağı ilə oynamaq da eyni məqsədə xidmət edə bilər.
Alını ovuşdurmağ şəxsin zehni olaraq nə iləsə məşğul olduğunun,yaxud onda diskomfort hissinin güclənməsinin göstəricisidir.
Qalstuku qaydaya salma güvənsizlik və diskomfort əlamətidir.
Kişilər stresdən qurtulmaq üçün boğazlarını masaj edir və ovuşdururlar.Bu ərazi sinir ucları ilə zəngin olduğundan masaj edildikdə qəlb döyüntüsü azalır.

Tam anlamıyla rahatladığımızda yüz kasları gevşer ve başımız en korunmasız alan sayılabilecek boynumuzu açığa çıkaracak şekilde yana doğru hafifçe eğilir. ( ) taklit etmemizin neredeyse imkânsız olduğu bu duruş yüksek rahatlığın bir göstergesidir.

Sürüyü kendinden uzakta tutmak istiyorsan, delinin teki gibi davranmalısın.

Limbik beyin xarici aləmdən aldığı məlumatları qəbul edən və saxlayan kompüter kimidir.Bu əməliyyatı həyata keçirərkən o,mənfi hadisələrin və təcrubələrin (isti sobaya toxunarkən yanan barmağımız,yırtıcı insan və ya heyvan tərəfindən hücuma məruz qalmağ ) eyni zamanda xoş qarşılaşmaların siyahısını tərtib edir və bunları qoruyub saxlayır.Misal üçün , bir dəfə limbik beyin hər hansı bir heyvanı təhlükəli olaraq qəbul etdisə , bu duyğusal yaddaşımıza yerləşdirilir,beləliklə də,gələn dəfə həmin heyvanı görəndə dərhal reaksiya veririk.

İzopraksizm – Bir hərəkəti olduğu kimi təkrar etmə deməkdir.

Gözlemlediğimiz kişinin yüzünden farklı işaretler aldığımızda (mutluluğun yanında tedirginlik işaretleri veya memnuniyetsizlik ifadeleriyle iç içe hoşnutsuzluk göstergeleri gibi) ya da sözel ifadelerle yüz davranışları birbirini tutmadığında, her zaman olumsuz ifadelerin daha gerçek ve içten olduğunu aklınızda tutun.

Gerçek yalanın üzerindedir.

Karşınızdaki insan yalnızca uzaklara dalıp gitti diye, bunun bir yalancılık, ilgisizlik ya da memnuniyetsizlik göstergesi olarak almayın. Çoğu zaman düşüncelerimize netlik kazandırmak için uzaklara bakarız.

Leonardo da Vinci’ninde dediği gibi, ayaklarımız ve yapabildikleri, ince bir mühendisliğin eseridir.

1952-ci ildə alim Pol MakLin insan beynindən sürünən (əsas) beyni , məməli ( limbik) , insan (neo kortes) beynindən ibarət üçlü beyin kimi bəhs etməyə başladı.Qeyri-verbal davranışların ifadə edilməsində ən böyük rolu mehz limbik sistemi oynayir.Dərhal və düşünmədən reaksiya göstərən beynimizin tərkib hissəsidir.Bu səbəbdən ətraf mühitdən gələn məlumatlara həqiqi reaksiya verir.Sağ qalmağımıza cavabdeh olduğu üçün limbik beyin fasilə vermir.Emosional mərkəz rolunuda oynayır.Bədənin bütün uzvlərinə təsiri ola bilər.Bu reaksiyalar düşünmədən meydana gəldiyi üçün doğruçudur.
Neokorteks – Yeni beyin anlamına gəlir ve insan beyni , düşünən beyin , intellektual beyin də adlanır çünki yüksək səviyyəli idrak və yaddaşa görə məsuliyyət daşıyır.Bizi digər məməlilərdən fərqləndirən hissəsidir.Mürəkkəb düşünmə qabiliyyətinə sahib olduğu üçün digər beyin payları ile müqayisədə ən etibarsızı hesab olunur.Aldatmağı bacaran beyindir.

Qəzadan sonra bir müddət insanların düşünən beyni limbik sistem adlanan yarımkürə tərəfindən ələ keçirilir.Bu qısaqapanmanın nəticələrində titrəmə,psixoloji pozulma,əsəbilik və narahatlıq daxildir.İşə qəbul zamanı müsahibənin başlanğıcında namizədin gərgin olmasını və bir müddət sonra bu gərginliyin yox olmasını təbii hesab edirem.

Verbal ve qeyri-verbal kommunikasiya – sözlər vasitəsilə yaradılan ünsiyyət və sözsüz ünsiyyət.Bu qeyri-verbal kommunikasiyaya aiddir : üz ifadələri , jestlər , fiziki hərəkətlər ( kinesika), bədən məsafəsi (proksimika), toxunuş ( haptika) , duruş ve hətta geyim.

Boyna dokunulması ( el enseden tutar)duygusal rahatsızlık ,kuşku ya da güvensizlik durumunda gözlemlenebilir.

Boyun çukuruna dokunulması güvensizlik ,rahatsızlık ,korku ya da endişe hislerini yatıştırır.Boyundaki bir gerdanlıkla oynamak da çoğu zaman aynı amaca hizmet eder.

Sözel olmayan iletişim üzerinde çalışmanın en önemli faydalarından biri ,birisi size fiziksel olarak zarar vermeye kalkıştığında ,davranışlarının önceden sizi uyarması ve potansiyel bir çatışmanın önüne geçebilmeniz için zaman kazandırmasıdır.

Eski bir Latin deyişi vardır; “Qui docet, discit” (Öğreten kişi, öğre­nir).

Çocuklara yönelik suistimaller üzerine yapılan araştırmalar, suistimali gerçekleştiren yetişkinin varlığının çocukta kol hareketlerinin kısıtlanmasına neden olduğunu göstermektedir.

Bir kez nereye bakmam gerektiğini anladığımda, artık bütün işaretler apaçık ortaya çıkmıştı ve kaçırmanın imkanı yoktu. O andan sonra yolumu bulmakta hiç sıkıntı yaşamadım.

! Limbik sistemimiz bilişsel olarak ayarlanmadığından dolayı, sözel olmayan iletişim çözünlenmesinde bu sistemin tetiklediği davranışlara büyük önem verilmelidir.Gerçek duygularınızı gizlemek için istediğiniz kadar düşüncelerinizi kullanabilirsiniz; limbik sistem bağımsız bir şekilde çalışır ve ipuçları verir. 🙂

Yalancıyı gün ışığına çıkarmak yalancılığını saptamakla değil, karşınızdaki kişiyi nasıl gözlemlediğiniz ve sorularınızı nasıl yönelttiğinizle bağlantılıdır.

Kolların sallanması hissettiğimiz neşe ve coşkunun evrensel bir göstergesidir.

İnsanların ellerini kaldırıp kötü hissettiği tek olay da muhtemelen bir soygun olacaktır.

Kağıt oynarken, iş yaparken veya sadece arkadaşlarınızla sohbet ederken, neşeli ayakların beynin en içten analarının birisi olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

Gelecekteki davranışlarımızın en açık göstergesi, geçmişteki davranışlarımızdır.

Yapılan araştırmalar, yalan söyleyen insanların, dürüst kişilere kıyasla daha az el-kol hareketinde bulunduğunu, daha az dokunduğunu ve kol­larını ve bacaklarını daha az oynattığını ortaya koymaktadır.

Yaşamımızı sürdürebil­memiz için beynimizin sıkıntı ya da tehlikelere verdiği tepkiler üç noktada toplanmaktadır: donmak, kaçmak ve savaşmak.

Yalan söyleyen insanlar anlattıkları şeylere güven ya da bağlılık göstermez. Her ne kadar düşünen beyinleri (neokorteks) karşı tarafı aldatmak için söylenecek şeylere karar verse de, duygusal beyin (yani beynimizin en dürüst parçası olan limbik sistemimiz) bu oyunun arkasında durmayacağından dolayı, sözel olmayan davranışlar aracılığıyla söylenenlerin güçlü bir şekilde vurgulanması da söz konusu değildir. Limbik beynin tetiklediği duyguların bastırılması çok güçtür. Mesela hiç hoşlanmadığınız birisine tam ve gerçek bir şekilde gülümsemeye çalışın. Bunu yapmanın çok zor olduğunu göreceksiniz. Sahte gülümsemeler gibi, sahte beyanatlar da sözel olmayan zayıf ya da edilgen davranışlarla dışa vurulur.

Yer çekimi karşıtı davranışlar vurgu ve içten duyguları sembolize eder — yalan söyleyen insanlarda çok ender görülen bir durumdur bu.

Çoğu zaman düşüncelerimize netlik kazandırmak için uzaklara bakarız.

Her ne kadar bu davranışın, duyma yetimizi ya da ardı sıra gelen düşünceleri asla engelleyemeyeceği gerçeğinin bilincinde olsak da, yaşamımız boyunca kötü bir şey duyduğumuz zamanlarda limbik sistem kaynaklı bu engelleme hareketine yöneliriz. Belki bu davranış yalnızca algıladığı kötü habere alışması için beyne belli bir mühlet tanımak ya da en derinlerdeki duygularımızla iletişim kurmamız amacıyla gerçekleşmektedir. Ancak neden ne olursa olsun, beynimiz halen bizi bu davranışta bulunmaya yönlendirmektedir.

İnsanlığın ilk zamanlarından kalma olan bu engelleme davranışı beynimize kodlanmış durumdadır; henüz anne karnındaki bebeklerde bile gürültülü sesler karşısında gözlerin bloke edilmesi görülmektedir. Daha da şaşırtıcı olan bir başka gerçek de, görme engelli doğan çocukların kötü haber aldıkları zaman elleriyle gözlerini örtmesidir.

Kimseye sabit bir biçimde bakmamamız gerektiğini öğrendiğimiz ve/veya nasıl söylendiğinden çok ne söylendiği üzerine yoğunlaştığımız için yüz ifadelerini kaçırırız.

Çok erken yaşlardan itibaren, ebeveynlerimiz tarafından, önümüze konan yemeği sevmediğimizde yüzümüzü bozmamamız ya da hoşlanmadığımız birisine selam verirken zorla da olsa gülümsememiz gerektiğini öğreniriz. Aslına bakılacak olursa, bize öğretilen şey yüzlerimizle yalan söylememizdir.

Ellerle bağlantılı olarak yapabileceğiniz en önemli gözlemlerden biri de, ellerin hareketsizleşmesidir. Eller bir şeyler anlatmayı ya da vurgulamayı kestiğinde, bu durum genellikle beyin faaliyetlerindeki bir değişiklikle bağlantılıdır.

İnsanlar doğrulardan bahsederken, onları anlamanızı sağlamak için ellerinden gelen her şeyi yapar; dinmeyen el-kol hareketleri ve yüz ifadeleriyle, vurgulayıcı bir ton ve tavır içinde olurlar.

Yapılan araştırmalar, yalan söyleyen insanların, dürüst kişilere kıyasla daha az el-kol hareketinde bulunduğunu, daha az dokunduğunu ve kollarını ve bacaklarını daha az oynattığını ortaya koymaktadır.

Her ilişkide, taraflar arasında güven varsa, dokunsal bir faaliyet de vardır.

1980’lerde, karşınızdaki insan üzerinde kontrol ve hâkimiyet sağlamak için tokalaşmadan nasıl faydalanılabileceğini, elin şu ya da bu şekilde tutulması ve her zaman sizin elinizin üstte olması gerektiğini anlatan yığınla kitap yazılmıştır. Ne büyük kayıp!

En iyi konuşmacılar her zaman el hareketlerinden yararlanır. Ne yazık ki, iletişim gücünü arttırmak için el hareketlerini geliştiren konuşmacılara verebileceğim en iyi örneklerden biri Adolf Hitler olacak. Birinci Dünya Savaşı’nda alelade bir er, ancak kutlama kartları yapabilen başarısız bir ressam ve ufak tefek bir adam olan Hitler’in, tanrı vergisi yeteneğe sahip inandırıcı bir konuşmacı olarak görünmesini sağlayacak herhangi bir vasfı olduğunu söylemek zor. Hitler yalnız başına, ayna karşısında çalışmaya başlamıştı. Daha sonraki yıllarda ise kendisini filme alarak, dramatik bir konuşma düzeyine ulaşabilmek için el hareketleri üzerine yoğunlaştı. Hikâyenin kalanını zaten biliyorsunuz; şeytan ruhlu bu insan retorik becerilerini sivrilterek Üçüncü Reich’in liderliğine kadar yükselebildi.

Duygusal Bağlılığın Kabloları: Kollarımız

Potansiyel jüri adayları üzerinde yapılan ve farklı birçok grup kadın ve erkeğe uygulanan anketler, dövmelerin genellikle düşük statü (alt sınıf) göstergesi ve/veya gençlikte yapılan bir hata olarak algılandığını ve insanlar tarafından sevilmediği ortaya koymaktadır.

1980’lerde, Miami’de erkekler arasında bir Rolex çılgınlığı yaşanıyordu mesela; bu marka bir statü sembolü haline gelmişti ve özellikle uyuşturucu satıcılarıyla sonradan görme zenginler Rolex’e ciddi rağbet gösteriyordu.

… insanları gözlemlerken istemeyeceğiniz tek şey varsa, o da ne yaptığınızın anlaşılmasıdır.

Hareketler sözcüklerden daha çok şey anlatır.