Batı’da Aydınlanma Doğu’da Batılılaşma Kitap Alıntıları – Gamze Güngörmüş Kona

Montesquieu, Kanunların Ruhu (1747 ) adlı eserinde,kuvvetler ayrılığı prensibinin uygulanması ile mutlak krallık iktidarının keyfi,despot yönetimine son verilebileceğini ifade ediyordu.

Aslında 17. yüzyıldan sonra hırçın ve tamahkâr niteliklerini daha çok belli etmeye başlayan kapitalizmin aynen Ortaçağ’ın feodalitesi gibi kişileri rahatça kullanabildiğini ve burjuvaların da kapitalizmi kendi çıkarları uğruna tereddütsüz benimsediklerini göstermektedir

Batı’nın esas olarak Aydınlanma Hareketi ile başlatıp Fransız İhtilali ile tamamladığı çağdaşlaşma sürecinin önemli bir başlangıcı sayılan 16. yüzyıl reformasyon hareketi toplumsal ve siyasal bir devrim gerçekleştirmese de yarattığı liberal ortam sayesinde 17. ve 18. yüzyıllarda skolastikten uzak düşüncelerin gelişmesine,bilimselliğin ve rasyonel zihniyetin önemsenmesine,burjuva ve kapitalistlerin ticaret ve sanayinin gelişmesine katkıda bulunmalarına İngiltere’de burjuva ve sanayi devrimlerinin yaşanmasına güçlü bir temel hazırlamıştır.

Ekonomik ilişkilerde ve kâr sağlamada tümü ile söz sahibi olan Ortaçağ Katolik kilisesinin varlığı ise kâr amaçlı,bireysel mübadele ekonomisine geçiş aşamasında büyük bir engel teşkil ediyordu.
O halde serbest ekonomik faaliyet için kilise kurumunun ortadan kaldırılması gerekiyordu.Yani kapitalist zihniyetin gerekli kıldığı 16. yüzyılda yaşanan dinsel reformasyon tümü ile ekonomik kökenli idi.

Ortaçağ sonunda biriken sermaye neticesinde doğal bir değişime uğrayan ekonomik ilişkiler,yeni yeni kurulmaya başlayan şehir devletleri,oluşan bu yeni şehirlerin kilise mensuplarının siyasi ve hukuki nüfuzları ile mücadelesi,milli kiliselerin kurulması ve daha önemlisi yeni yeni oluşmaya başlayan monarşilerin devletin gücünün papalığın gücünden üstün olduğunu savunmaları Ortaçağ toplumunu sosyal ve ekonomik açılardan değişime zorlamıştır

12.yüzyılın düşünce açısından kısır ortamına hizmette bulunan şahsiyetlerden en önemlisi ise Abelardus’tur.Abelardus aslen Goliardlardan biri idi.Fakat yerleşik Ortaçağ düzenine Goliardlardan daha keskin bir tavırla karşı çıkan Abelardus 12. yüzyıl kapsamında daha detaylı biçimde incelenmesi gereken bir entellektüeldir.

İlginçtir,16. yüzyıl Batı Hıristiyan toplumlarında teknolojik ve ekonomik modernleşmenin haricinde dinde reformasyonu hazırlayan ve gerçekleştiren aydın kitle değil,gayet muhafazakar olarak bilinen din adamları olmuştur (Luther,Calvin,Munzer gibi).Osmanlı’da ve Cumhuriyet Türkiyesi’nde ise dinde modernleşme taraftarı olan aydın kesimdir

Batı’nın esas olarak Aydınlanma Hareketi ile başlatıp Fransız İhtilali ile tamamladığı çağdaşlaşma sürecinin önemli bir başlangıcı sayılan 16. yüzyıl reformasyon hareketi toplumsal ve siyasal bir devrim gerçekleştirmese de yarattığı liberal ortam sayesinde 17. ve 18. yüzyıllarda skolastikten uzak düşüncelerin gelişmesine,bilimselliğin ve rasyonel zihniyetin önemsenmesine,burjuva ve kapitalistlerin ticaret ve sanayinin gelişmesine katkıda bulunmalarına İngiltere’de burjuva ve sanayi devrimlerinin yaşanmasına güçlü bir temel hazırlamıştır.